Makelaars in hoop

‘Polarisatie’ is gekozen tot het woord van het jaar 2024, niet door ons maar door Van Dale zelf. Dit vanwege heftige reacties op het, door het publiek genomineerde woord: ‘transitiespijt’. Daarmee kiezen ze bij Van Dale voor de weg van de minste weerstand. ‘Het gaat ons om de taal, niet om de politieke lading,’ aldus hoofdredacteur Ton den Boon van de Dikke Van Dale. Van Dale zou beter moeten weten, want juist in deze tegenstrijdige tijden doen woorden ertoe, vooral in de politiek. Woorden geven lading, woorden geven betekenis, woorden duiden. Onze gedachten, gevoelens, gewoontes en cultuur uiten we via taal, rituelen en symboliek. Daarmee zijn taal en symbolen een essentieel onderdeel van onze communicatie in de politiek en in de samenleving.

Het woord symbool is afgeleid van het Griekse woord symbolon’ of ‘sumbolon’, dat teken, kenteken of herkenningsteken betekent, en het werkwoord ‘symbaloo’, dat ontmoeten, bijeenbrengen of vergelijken betekent. Een symbool staat voor iets dat we niet kunnen waarnemen of onder woorden kunnen brengen. Symbolen zijn een hulpmiddel voor ons om de complexe wereld waarin we leven te ordenen en te begrijpen. Symbolen nemen als het ware de zorgen voor ons weg. Plak er een symbool op en het probleem ziet er anders uit. Symboliek verbeeldt en emotioneert. Exact dat is waar onze regering graag gebruik van maakt – symboolpolitiek - politiek die enkel een symbolische functie heeft. Door te concentreren op de verkoopbaarheid van beleid dan op de weerbarstige werkelijkheid krijgen we het gevoel dat ze er alles aan doen om ons te beschermen tegen de boze buitenwereld. Het signaal dat hiervan uitgaat heeft vaak geen aantoonbare relatie met datgene waarvoor het staat en lost het probleem structureel niet op. Een schijnoplossing als symbool voor hoop.

De kunst is om ons te doen geloven in de relatie tussen het symbool en de oplossing van het probleem. Leerling mevrouw Faber beheerst deze truc bij lange-na-niet zo goed als haar meester de heer Wilders. Hij weet als geen ander het burgerlijk onbehagen te mobiliseren en daar hoop tegenover te stellen. Met zijn symboolpolitiek wakkert hij de angst in onze onderbuik aan en tegelijkertijd koppelt hij hoop hieraan vast. In dit algoritme zitten wij gevangen, een vicieuze cirkel gebaseerd op angst voor de boze buitenwereld en tegelijkertijd hoop als de verlossing van het al het kwaad.

Echter, angst is een slechte raadgever en daarmee een verkeerde indicator voor beleid en wetgeving. De realiteit is dat we van crisis naar crisis rennen zonder iets op te lossen. Kabinet Schoof schets een simpele wereld in termen van goed en kwaad en daarmee beschermt het ons tegen zogenaamde zondebokken en reguleert het de complexiteit van de huidige tijd. Hiermee propageert ze signalen van splitsing en uitsluiting die een schijnoplossing schetsen voor de alsmaar toenemende onzekerheden in de samenleving. Ze geven daarmee het verkeerde signaal af over onze veiligheid, het behoud van onze welvaart en leefbaarheid.

Politici zijn makelaars in hoop en tegelijkertijd moeten ze de moed hebben om problemen op te lossen, zeker in crisissituaties. Aan dat laatste ontbreekt het voortdurend, ik denk bewust, want de heer Wilders vaart wel bij hoop in plaats van daadwerkelijke oplossingen. Hoop doet leven, maar eerlijk gezegd verwacht ik meer van onze regering.