Dé waarheid bestaat niet

De waarheid bestaat niet. Dat is iets dat ik met enige regelmaat zeg tegen studenten tijdens de sessies over persoonlijk leiderschap waarbij ik me baseer op het boek ‘De 7 eigenschappen van effectief leiderschap’ van Stephen Covey.
Conform zijn theorie is de waarheid iets wat zich vormt in onze beleving, ervan uitgaande dat wij mensen in staat zijn om hetgeen we waarnemen te vertalen naar onze eigen waarheid, aan de hand van ervaringen en paradigma’s. We zien wat we willen zien op basis van vooringenomenheid. Door deze gekleurde bril zijn wij niet in staat om de werkelijkheid te zien. Dat maakt ons tot meesters in het herformuleren van de werkelijkheid naar een verhaal dat ons het beste past. We creëren onze eigen waarheid.

Dé waarheid bestaat dus niet. De wetenschap zal het nu niet met mij eens zijn en mij erop wijzen dat er zoiets bestaat als wetenschappelijk bewijs op basis van data verkregen via onderzoek. Met andere woorden meten is weten. Dit zal ik niet tegenspreken. Echter wetenschappers werken met de werkelijkheid en de werkelijkheid is iets anders de waarheid. Ons leven, denken en doen speelt zich af in een imaginaire wereld; een maakbare wereld die gevoed wordt door fantasieën, dromen, illusies, interpretaties, speculaties, vooroordelen, trauma’s en oh ja een klein beetje wetenschap, voor sommigen. Populistische politici maken graag gebruik van deze maakbare belevingswereld omdat de illusie verpakt in hoop beter scoort dan feiten en cijfers. Gut feeling verkoopt beter dan rationele overwegingen en kennis. De oppermeester van deze verkoopstrategie is de heer Donald Trump, die zonder enige schroom openlijk liegt en alternative facts presenteert als waarheden, denk aan zijn verzinsel over illegale immigranten in Springfield die huisdieren zouden opeten.

De groep jaknikkers die hij om zich heen heeft verzameld bevestigen hem en daarmee ons, voortdurend in zijn visie op de werkelijkheid. Populisten volgen de onderbuikgevoelens van het volk omdat gevoelens waarachtiger gevonden worden. Caroline van der Plas zei hier tijdens haar HJ Schoo-lezing het volgende over: “Onderbuikgevoelens zijn ook gevoelens. Als volksvertegenwoordigers hebben wij juist de taak dit serieus te nemen.” Echter zodra de politieke arena vermengd wordt met onderbuikgevoelens, alternatieve feiten en keiharde leugens valt het draagvlak onder de democratie weg. De democratie functioneert alleen als er een gedeelde werkelijkheid is, maar als de discussie zich toespits op het onderuithalen van die gedeelde werkelijkheid leidt dit tot verdeling en drijven we weg van de oplossingen. Door hardnekkig te blijven roepen dat hetgeen de wetenschap, door middel van onderzoek en data aantoont, bijvoorbeeld de opwarming van de aarde en hoge stikstofpercentages, niet waar is, ontstaat er geen common ground;  gemeenschappelijke  kennis plus wederzijds begrip, is een voorwaarde om op democratische wijze te komen tot perspectieven voor de toekomst.

Verdeeldheid over ideeën moet er zijn, dat is inherent aan de politiek , waarbij de discussie kan leiden tot nieuwe inzichten en perspectieven. Maar zolang aanhangers van de ene politieke stroming werkelijkheden blijven ontkennen omdat die niet passen bij hun waarheid, zorgt dit voor een verdeelde werkelijkheid in plaats van een gedeelde. Dit is funest voor het vertrouwen tussen de politici onderling en de burgers. Populisten hebben de wind mee en tech-ondernemers zien kun kans schoon om los van enige serieuze beperking (adequate regulering) hun gang te gaan en de werkelijkheid nog meer geweld aan te doen door hun algoritmes, waarmee ze vrij van checks en balances, onze onderbuikgevoelens blijven voeden. De tech-industrie als de McDonalds voor ons denken. Food for thought.